Супермен на „Гол ручек“

Фрагментаристичката маскарада на Вилијам С. Бероуз и дискретниот рецитирачки глас на Лори Ендерсон широко ги отвораат вратите на американскиот пост-структурализам кој е со светлосни години подалеку од масивните реалистички комплекси како што се оние на Артур Милер, Тенеси Вилијамс во драмата, но и оние на Ернест Хемигвеј во романот. Креативниот опсег на овие двајца фреквентно асоцијативни уметници кои и во музиката и во филмот, а најмногу во книжевноста се појавуваат како наративни вируси се движи од раните педесетти кај Бероуз и раните осумдесетти кај Лори Ендерсон па сè до почетокот на новиот милениум што значи многу паралелно со  четивата кои и си обезбедија место во литературата, а станаа и конзумерски приоритет. Нивната креативна гама е паралелен свет кој не го поднесува дури ни Реј Бредбери, а уште помалку техницистичкиот Вилијам Гибсон.

Овој фрагментаризам кој има Џојсовски вкус е оригинален по тоа што нема феноменолошки процес. Имено, не потекнува од стилски или естетски отпор кон децидната приказна на секогаш просперитетната Америка каде љубовните триаголници и убиствата се единствените аномалии, туку се изродува од една психолошки дисеминирана фрагментарност чиј бард е Вилијам Фокнер. Фокнеровиот опозитен реализам исцеден преку интровертните монолози на неговите ликови посебно од фамозната Јонкапатофа во делата на Бероуз добива сублиматски компримирана шареноликост прво во жанровката определеност, а потоа и во естетската. Која е поврзаноста на Бероуз со Лори Ендерсон? Физички во никој случај затоа што Бероуз бил хомосексуалец, но креативно во една последователност на структурата и дескрипцијата дебело затемната од сенката на црните рецидиви на капитализмот. И двете трилогии на Бероуз после фамозниот „Гол ручек“ кој на некој начин го продолжи „патот“ на Џек Керуак, (со што многу аналитичари го ставаат и него во т.н. „бит генерација“) но психолошките и фрагментарните структурални поместувања таа бескрајна on the road приказна ја натопуваат со тензија која е екстравертна и која делува антагонистички. Антагонизмот во овој култен роман носи радикализам кој сликовито се однесува како техниката „сепија“ во графичкиот дизајн – цртеж со темноцрвени сенки од реалните постоења на ликовите и ситуациите кои се менуваат како напластени временски преореди – фрагментарно и отсечно. Она што американската поп култура го има како термин – rascals, а кај нас е некако навредливо или има еднонсаочно негативно значење, кај Бероуз е тематска опсесија и карактеристика врз која тој го гради целиот негов микрокосмос наследен точно од Џек Керуак, но во една многу поригидна варијанта. Лори Ендерсон во нејзината хибридна фрагментарност има неискажливо персифлажна изразност. Таа гревот како сензитивно-духовна болест го интерпретира како супститут на пластичниот хероизам кој после „flowers powers” револуцијата се наметнува во сите културни стереотипи, се чини многу попотенцирани од залижаните и стокмени семејни традиционалности во педесеттите години. Конечно, Керуак е само ѕвезда водителка, но не и интерпретаторски role model на овие двајца уметнички изгнаници во Америка. Се чини дека интимните предозирања кај Фокнер ко резултираат со имагинативни индоленции и летаргичности овде, во делата на Бероуз се инсценирани онолку колку што треба – неколку минути, ден, но и секунда. Се друго останува празен простор кој на читателот му овозможува да размислува и да дојде до констатација дали ќе продолжи да ја чита книгата или ќе ја фрли зад каучот. Лори Ендерсон фрла ракавица во една дводимензионална сликовитост вовлекувајќи и други медиуми, но нејзините интимистички превирања зачинети со тивки и тензични коментари со епски широка дистанца се казнуваат со непрофитабилност, со финансиска инсуфициентност и така и двајцата уметници носат една нихилистичка слава мазохистички ужовајќи во априорната неуспешност на големите пазари.

 


Мултмедијалноста на нивните дела не ја допираат стварноста создавајќи метакултни дела кои зрачат тензичност и насилство во својот наратив, туку успеваат да го прободат реалистичниот корпус и искасапените делови да ги презентираат како интимни иревезрибилности на веќе одживеаната човечка катастрофичност. Бероуз овој писателски лупинг го плаќа доста скапо и тоа во реалниот живот убивајќи ја својата сопруга Џоан Волмер, додека Лори Ендерсон се уште мазохистички прета во својата осаменичка гротескност. „Наркоман“ и „Необичен“ се двата први романи кои је залажуваат читателската јавност со една линеарност која е повеќе под влијание на Ален Гинзберг (кој го наведува Бероуз да го користи епистоларниот стил), но нивната соблазнителност на ниво на приказна само го инспирира овој зачуден автор да го прекрши стилот во една интензивна наративна staccato форма која ги задржува назнаките од приказната, но нуди аспекти и сосема пророчки наметнува начин на промислување кој подоцна е легитимно присутен кај многу автори после него иако не со толкава стилска острина (Мичел, Мураками). Лори Ендерсон прави естетска вертикала повикувајќи ја техницистичката денунцијација со друг медиум, но со лингвална содржина која поседува еден вид на историографски и фактографски пост-универзум во кој таа користи одблесоци од класиката како музички и вербален императив за да го опише кибер просторот со урбан митски јазик и фрагментирана сторија каде главната улога како лик ја има најмитскиот јунак на современата цивилизација – Супермен. Затоа оваа нејзина нумера станува хит не само како музичко соблазнување, но и како естетска конвергенција која широката публика ја препознала до крај. Конечно, Супермен во „голиот ручек“ на Ли зачнува една нова, високорастечка митологија каде нарко-зависниците и агентите на Бероуз се новите сатири, додека вселенските моќници се новите богови. Овие стилски и содржајни престројувања и кај двајцата автори делуваат исклучително пророчки затоа што веќе во втората декада на дваесет и првиот век  сериозно се анализира постоењето на киборзите како нова артифициелизирана цивилизација.

 


Слушајќи ги албумите на Лори Ендерсон, а еве и со нејзиниот последен филм „Кучешко срце“, како и повременото навраќање на некои делови од „Голиот ручек“ на Бероуз имам мазохистички чувство дека овој вид на уметност го добивам „интравенозно“, а не когнитивно. Во многу наврати разбирањето на некоја литературна предлошка го идентификувам како „метаболизирање“ и секогаш се обидувам да диссеминизирам и анализирам како би исцедил некаква мудрост или барем да исфрлам од себе некакво воодушевување од дело кое ми го израдувало духовниот животен тек. Овие двајца автори доживувајќи ги онака „екстатично“, сосема carte blanche си дозволувам да ја преџвакам trash теоријата на регенерирање од исфрлените остатоци од пластичниот реалитет каде  е се „како што треба“ само што некој лудак ја убил жената на најуспешниот адвокат во Њујорк. Ете, Бероуз се занимава токму со животот на оној што ја убил сопругата на адвокатот од Њујорк, додека Лори Ендерсон со неговиот духовен видокруг. Овие наметнувања не се со нов датум. Во театарот барем еднаш годишно режисерите и драматурзите, а не помалку аналитичарите се навраќаат на Алфред Жари и неговиот „Крал Иби“ кој е напишан како тинејџерска сатира на Шекспировиот „Макбет“. Оваа блантава и простачки смешна пиеса станува класика токму заради животната филозофија која младиот седумнаесетгодишен Жари ја испишал многу наивно, но со голема ерудитивна интертекстуалност. Врските меѓу Лори Ендерсон и Вилијам Бероуз се многу тенки, но тензични. Овие двајца креативци создаваат свет кој демне, а не подучува, кој не тера да се позанимаваме со она на кое што никогаш не би се осмелиле. Затоа Вилијам Ли од „Голиот ручек“ можеби не е „Грдиот човек со дијамантите“, но затоа Супермен е сосема сам во ресторанот каде девојчињата кои само што дошле од колеџ очекуваат да се појави некој безбол играч со сини очи и руса коса. Но, не е така. Тие разочарани си заминале оттаму оставајќи ја вратата чкрипејќи да се ниша зад нив. Во тој ресторант ролетните се спуштени и низ нив сонцето продира многу срамежливо додека Супермен се смее задоволно на чинијата во која му се сервирани чипови, спирали и шрафови. Некаде во аголот осветлен од таа срамежлива сончева светлина пред прашливата маса седи човек во мантил и шапка налик на Хемфри Богарт од „Малтешкиот докол“ на Џон Хјустон. Оддалеку се слуша виолина и засипнат женски глас, додека радиото тивко објавува  дека Јонкапатофа станала педесет и третата држава на САД.